Strona główna
Nauki o Ziemi – jej Mieszkańcom
Pytania o Ziemię
Komitet Planeta Ziemia
Więcej o Ziemi
Geoturystyka
Organizacje Naukowe
Pytania o Ziemię
WODA - czy jej zabraknie?
Wojciech Majewski
Andrzej Sadurski
Stanisław Staśko

Pytanie to może wydawać się dziwne biorąc pod uwagę, że 70% powierzchni kuli ziemskiej pokrywają wody. Jednakże, jedynie 2,5% objętości wszystkich wód, stanowią wody słodkie, które są niezbędne do życia wszystkich organizmów oraz roślin. Pozostałe 97,5% to wody słone (morza i oceany, słone jeziora, słone wody podziemne) nie posiadające znaczenia w zaopatrzeniu w wodę. Ilość wody na kuli ziemskiej jest stała i znajduje się w ciągłym ruchu. Występuje w różnej postaci: płynnej, stałej (lód, śnieg) oraz gazowej (para wodna). Woda na kuli ziemskiej występuje w atmosferze (głównie jako para wodna), w hydrosferze (morza, rzeki, jeziora) oraz w litosferze w postaci wody podziemnej.
        Ruch wody wywołany jest dwoma podstawowymi mechanizmami fizycznymi. Są to: energia słoneczna, która powoduje parowanie wody oraz siła grawitacji ziemskiej, która powoduje opadanie kropel wody z atmosfery na powierzchnię ziemi, a następnie jej spływ do mórz i oceanów. Obrazuje to cykl hydrologiczny czyli ruch wody w przyrodzie pokazany schematycznie na Rys. 1.


Wojciech Majewski
Instytut Budownictwa Wodnego PAN

Podstawowe składowe wód słodkich to lodowce i wieczne lody (69,6%) oraz wody podziemne (30%), które są poważnym źródłem zaopatrzenia w wodę pitną, ze względu na bardzo dobrą jakość. Istotnym ograniczeniem możliwości ich wykorzystania jest bardzo długi czas ich odnawialności i dlatego ich pobór powinien być szczególnie kontrolowany.

       Pozostałe składowe wód słodkich obejmujące jedynie 0,4% to: jeziora i sztuczne zbiorniki, woda glebowa, woda w atmosferze, bagna i mokradła, woda rzeczna i woda biologiczna. Rzeki mimo bardzo małej objętości wody (około 0,006% wód słodkich) charakteryzują się stosunkowo krótkim czasem odnawialności, rzędu zaledwie kilkunastu dni i dlatego stanowią podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę.

Andrzej Sadurski
Państwowy Instytut Geologiczny

Możliwości zaopatrzenia w wodę charakteryzuje tak zwany wskaźnik dostępności wody. Jest to iloraz średniego rocznego odpływu wód rzekami do morza z określonego obszaru i ilości ludzi zamieszkujących ten obszar. Rzekami na całym świecie odpływa rocznie do mórz około 44 tys. km3 wody. Przyjmując obecny stan ludności na kuli ziemskiej równy 6,3 mld. ludzi, otrzymamy średni wskaźnik dostępności wody 7 000 m3 na mieszkańca rocznie. Jest to ilość wody w pełni wystarczająca na pokrycie wszelkich potrzeb wody dla celów komunalnych, przemysłowych, rolniczych czy rekreacyjnych. Niestety, zasoby wodne charakteryzują się bardzo nierównomiernym rozkładem w czasie i przestrzeni. Są kraje, gdzie wskaźnik dostępności wody przekracza kilkadziesiąt tysięcy m3 na mieszkańca i rok oraz kraje, gdzie wynosi on zaledwie kilka m3. Dodatkowymi utrudnieniami w zaopatrzeniu w wodę jest fakt, że olbrzymia część wód rzecznych odpływa w czasie wezbrań powodziowych, a duża część wód jest tak zanieczyszczona, że nie nadaje się do żadnych celów.

Stanisław Staśko
Instytut Nauk Geologicznych Uniwersytetu Wrocławskiego

Ponadto istnieją ograniczenia poboru wody z rzek ze względów ekologicznych. Zmiany klimatyczne, według wielu opinii, prowadzą obecnie do coraz częstszego występowania sytuacji ekstremalnych w postaci intensywnych opadów i susz, co jeszcze pogarsza sytuację zaopatrzenia w wodę. Istotnym sposobem przeciwdziałania tym problemom jest zwiększenie retencji w małych i dużych sztucznych zbiornikach wodnych, co pozwala na uchwycenie wód powodziowych i późniejsze ich wykorzystanie w okresie niskich przepływów. Zbiorniki retencyjne pełnią jeszcze wiele innych funkcji takich jak ochrona przeciwpowodziowa, rekreacja, rybołówstwo czy energetyka.

Jak przedstawia się Polska pod względem zasobów wodnych i zaopatrzenia w wodę? Polska posiada jeden z najniższych wskaźników dostępności wody w Europie (około 1 600 m3) przy średniej europejskiej 4 500 m3. Mamy również bardzo małą pojemność wody w zbiornikach retencyjnych. Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę w Polsce są rzeki, a pobór wody z wód podziemnych stanowi około 15% całego poboru. Wody podziemne charakteryzują się bardzo dobrą jakością i stanowią podstawowe zaopatrzenie w wodę pitną ludności w miastach (około 70%) a na obszarach wiejskich (nawet 90%). Zasoby wód podziemnych na terenie Polski są znaczne i stanowią poważną rezerwę zaopatrzenia w wodę. Wiele wód podziemnych ma charakter wód leczniczych wykorzystywanych w uzdrowiskach. Niektóre wody podziemne charakteryzują się wysoką temperaturą i są wykorzystywane w ciepłownictwie, energetyce i rekreacji.

Polska obecnie charakteryzuje się bardzo niskim zużyciem wody, około dwukrotnie niższym niż w zachodnich krajach europejskich, gdzie duża część poboru wody przeznaczana jest na nawodnienia w rolnictwie. Dlatego też obecnie i w najbliższych latach nie grozi Polsce kryzys wodny, co nie oznacza, że niektóre regiony będą odczuwać poważny brak wody, a niektóre ich nadmiar. Problemy z zaopatrzeniem w wodę w Polsce mogą jednak wystąpić, gdy nasze rolnictwo, podobnie jak w innych krajach zachodniej Europy, zacznie pobierać więcej wody dla nawodnień niż obecnie.

Inaczej sytuacja przedstawiać się będzie w przyszłości w Azji i Afryce. Według prognoz demograficznych oraz rozwoju przemysłu, rolnictwa i potrzeb komunalnych na wodę na znacznych obszarach Azji i Afryki przewiduje się tak zwaną "niebieską rewolucję", która oznaczać będzie ogromny deficyt wody.


WODA - czy jej zabraknie?

<< [Figury] >>
 

© Komitet Planeta Ziemia