Strona główna
Nauki o Ziemi – jej Mieszkańcom
Pytania o Ziemię
Komitet Planeta Ziemia
Więcej o Ziemi
Geoturystyka
Organizacje Naukowe
Pytania o Ziemię
WNĘTRZE ZIEMI - co się dzieje pod naszymi stopami?

[Figury]
Fale sejsmiczne
Silne trzęsienia ziemi generują fale sprężyste (zwane falami sejsmicznymi), które przechodząc przez wnętrze naszej planety są rejestrowane przez stacje sejsmologiczne na całym globie. Analiza tych fal pozwala określić własności sprężyste wnętrza Ziemi. Fale podłużne P rozchodzą się w ośrodku jako drgania zachodzące w kierunku rozchodzenia się fali. Fale poprzeczne S charakteryzują się drganiami poprzecznymi do kierunku rozchodzenia się fali. Zarówno fale P jak i fale S są rejestrowane do odległości 103 stopni od ogniska trzęsienia ziemi. Pojawienie się obszaru do którego fale P i S nie docierają, tzw. "strefy cienia", wyjaśnia się istnieniem we wnętrzu Ziemi ośrodka o mniejszych prędkościach fal - jądra Ziemi. Fale P pojawiają się ponownie na odległościach ponad 145 stopni. Fale S nie pojawiają się na tych odległościach. Ponieważ fale poprzeczne nie rozchodzą się w cieczach fakt ten dowodzi, że jądro (zewnętrzne) jest ciekłe.

Gabro (A) - skała magmowa pochodząca ze źródła magmowego w płaszczu Ziemi, po intruzji i zestaleniu w skorupie, uległa deformacji i przekształceniu w amfibolit (B)

Skorupa - zewnętrzna powłoka Ziemi
Na obszarach na których nie występują naturalne trzęsienia ziemi badania struktury skorupy ziemskiej prowadzi się przy użyciu sztucznie wzbudzonych fal sprężystych/sejsmicznych. Przykład budowy wzdłuż profilu CEL05 (powyżej) pokazuje różnorodność budowy skorupy na obszarze przejścia od starej prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej przez Karpaty do Basenu Pannońskiego, gdzie grubość skorupy zmienia się w granicach 25-52 km, a rozdzielająca je strefa TESZ, to tzw. strefa szwu transeuropejskiego.

Trzęsienia ziemi i płyty litosferyczne
Litosferę Ziemi można podzielić na klika wielkich płyt (np. płyta Oceanu Spokojnego, płyta euro-azjatycka, płyta afrykańska) uzupełnionych mozaika mniejszych płyt i mikropłyt. "Zderzenia" płyt litosferycznych prowadzą do trzęsień ziemi. Na mapie sejsmiczności Ziemi wyrażnie widać obszary koncentracji ognisk trzęsień ziemi. Wyznaczają one stosunkowo wąskie strefy rozgraniczające płyty litosferyczne. W strefach subdukcji trzęsienia ziemi są wynikiem sił ściskających, związanych z nasuwaniem się płyt na siebie. Są one bardzo silne i mogą sięgać głębokości 300-700 km. W strefach ryftowych trzęsienia ziemi są wynikiem działania sił rozciągających. Są one znacznie słabsze i mają znacznie mniejszą głębokość 10-30 km.

Ziemia - maszyna cieplna
Gorące wnętrze Ziemi napędza "maszynę cieplną" - konwekcja w płaszczu Ziemi powoduje wynoszenie materii w prądach wznoszących i powrót do wnętrza w prądach zstępujących. Ruch sztywnych płyt litosferycznych prowadzi do ich kolizji (strefy subdukcji) typu: ocean-ocean (np. Wyspy Mariańskie, Aleuty), ocean-kontynent (np. płyta Nazca i Ameryka Południowa), kontynent-kontynent (np. Indie i Azja - wypiętrzenie Tybetu i Himalajów). Układ komórek konwekcyjnych uzupełniają strefy ryftowe: oceaniczne (np. grzbiet śródatlantycki) i kontynentalne (ryft wschodnio-afrykański).

Dryf kontynentów
Twórcą teorii dryfu kontynentów był Alfred Wegener. Wprawdzie kilkadziesiąt lat wcześniej, w połowie XIX wieku Snider opublikował mapę Atlantyku "przed rozpadem" i "po rozpadzie", ale idea ta oparta była jedynie na podobieństwie linii brzegowej obu Ameryk i Afryki. Współczesne rekonstrukcje od rozpadu Pangei do prognoz na przyszłe 50 mln lat przedstawiono na podstawie prac Scotese'go.
WNĘTRZE ZIEMI - co się dzieje pod naszymi stopami?

<< [Tekst] >>
 

© Komitet Planeta Ziemia