Ocean ! Obszar wód, pokrywający w ok. 70% powierzchnię ziemskiego globu (Fig. 1). Jego toń zawiera nieprzebrane ilości użytecznych człowiekowi zasobów żywnościowych ziemi. Jego dno dostarcza gospodarce światowej niezbędne ilości energetycznego i przemysłowego surowca. Brzegowe strefy oceanu i jego mórz peryferyjnych są powszechnie dziś wykorzystywane przez człowieka w celach zdrowotnych (złociste plaże) i urwiste klify oraz wody zasobne w ważne dla zdrowia substancje chemiczne. Procesy fotosyntezy w komórkach morskiego fitoplanktonu pochłaniają z atmosfery dwutlenek węgla i emitują do niej ożywczy tlen (Fig. 2). Ocean produkuje tlen w stopniu porównywalnym z produkcją zielonych obszarów kontynentalnych, ale kontynenty emitują do atmosfery więcej dwutlenku węgla niż tlenu, powstaje zatem deficyt w bilansie tlenowym, a jedyna nadwyżka tlenu emitowana jest do atmosfery właśnie z oceanu. Można zatem powiedzieć, że morza i oceany są ważnym uwarunkowaniem ludzkiej egzystencji na ziemi.

      Do końca dziewiętnastego wieku wody mórz i oceanów były wykorzystywane przez człowieka niemal wyłącznie dla celów transportowych oraz pozyskiwania białka i tłuszczu. Dwudziesty wiek poszerzył w znaczącym stopniu ten zakres praktycznego zainteresowania człowieka oceanem. w obszarze oceanicznego szelfu, na znacznych nieraz głębokościach, stanęły platformy wiertnicze wydobywające z dna oceanu ropę naftową i gaz (Fig. 3). Rozwinęły się metody kontrolowanej hodowli ryb i bezkręgowców w warunkach naturalnych. w morskiej strefie przybrzeżnej zbudowano konstrukcje hydrotechniczne, wykorzystujące mechaniczną energię przypływu i odpływu wód do produkcji energii elektrycznej (elektrownie pływowe). Rozwinięto znacząco infrastruktury techniczne szeroko pojmowanej gospodarki morskiej.

Pomimo niewątpliwie istotnego znaczenia oceanu w gospodarczej i rekreacyjnej egzystencji człowieka, ludzie muszą jednak ciągle mieć na uwadze fakt, że dynamiczny żywioł oceanu jest także wielkim zagrożeniem dla ich życia i mienia. Rozmiary głównych procesów wzajemnego oddziaływania oceanu z atmosferą i lądem są tak olbrzymie w czasie i przestrzeni, że ludzkość dysponuje dziś niewieloma sposobami skutecznej obrony przed negatywnymi skutkami tego oddziaływania. Niedoskonałe są też metody przewidywania różnorodnych zagrożeń. Spektakularnym przykładem mogą być tu ruchy tektoniczne i wulkanizm oceanicznego dna i jego obszarów przybrzeżnych, wzbudzające ruch wielkich fal Tsunami, których katastrofalne dla człowieka skutki oddziaływania są powszechnie znane. Również reakcja oceanu na działanie huraganowych wiatrów jest nieraz tragiczna w swoich skutkach, wywołująca zniszczenie osiedli, umocowań brzegowych i zalewanie lądowych obszarów (Fig. 4).

     
     Najwięcej obaw wzbudza dziś wielkoskalowe oddziaływanie oceanu i atmosfery, przebiegające w skali krótkookresowych zmian ziemskiego klimatu. Postępujące globalne ocieplenie ziemi jest dziś zagrożeniem dla ludzkości, a jedna z jego negatywnych konsekwencji, związana jest z możliwością naruszenia istniejącej równowagi w wielkoskalowym transporcie ciepła w oceanie (Fig. 5). Wywołane pasatami prądy równikowe transportują dziś ciepłe górne wody oceanu na zachód i północ, do Oceanu Arktycznego. Wody te tracą stopniowo ciepło na rzecz atmosfery. Stają się zimniejsze i mając większe zasolenie od wód lokalnych stają się cięższe. Opadają w głąb toni, płynąc dalej w warstwie przydennej na południe i wschód. Różnorodne mechanizmy mieszania tych powrotnych zimnych wód z górnymi cieplejszymi wodami oceanu powodują ich ocieplanie i wypływanie na powierzchnię w Oceanie Indyjskim i Pacyfiku, po czym ponownie wody te płyną z ciepłym prądem równikowym na zachód i północ. Okres trwania tego cyklu wędrówki mas wodnych i ciepła w oceanie jest rzędu 1000 lat. w skutek ogólnego ocieplania się klimatu zaczynają dziś topnieć arktyczne lodowce i górne słone wody mórz arktycznych, mieszając się ze słodkimi wodami z topniejących lodowców, stają się coraz mniej zasolone. Dalszy rozwój tej tendencji może doprowadzić do zmniejszenia zasolenia napływających do Arktyki wód atlantyckich i zaniku procesu opadania tych wód w głąb toni wodnej tj. do stopniowego zanikania wielkoskalowej pętli transportu wód i ciepła w oceanie. Nastąpi wówczas radykalna zmiana warunków egzystencji biosfery ziemskiej, w tym także ludzkości. Klimatolodzy są podzieleni w sprawie przewidywania uwarunkowań, które wówczas zaistnieją, ale jedno jest istotne, że ludzkość zmian może nie przeżyć. w związku z powyższym musimy coś uczynić w celu likwidacji lub przynajmniej spowolnienia tego negatywnego procesu z udziałem światowego oceanu. Kraje technologicznie rozwinięte muszą przerwać zasilanie atmosfery w dwutlenek węgla, którego nadmiaru nie będzie mógł już niedługo wchłonąć ocean. Ludzie muszą również skonstruować bardziej precyzyjne metody przewidywania klimatycznych zmian, w których słabo rozpoznana rola mechanizmów mieszania wód oceanicznych odgrywa być może kluczowe znaczenie.

     W ostatniej dekadzie minionego stulecia w obszarach Mórz Arktycznych skomasowane zostały poważne międzynarodowe środki i siły badawcze, w celu dokładniejszego poznania tras przemieszczania się i transformacji wód atlantyckich oraz procesów ich ocieplania. Powstały duże międzynarodowe programy badawcze, w których dobrze widoczną rolę odgrywają również zespoły polskich oceanologów (Figs  6,    7,    8 ). w szczególności w takich programach jak: "Arktyczno-subarktyczne strumienie oceanu" (IASOF) i "Zintegrowany system obserwacji Oceanu Arktycznego" (AOOS), "Rozwój arktycznych modeli i systemów obserwacyjnych dla długoterminowych badań środowiska" (DAMOCLES), "Zespołowe badania klimatu Zachodniej Arktyki" (IWACS).

Ludzkość musi brać szczególnie dziś pod uwagę fakt, że ocean z jednej strony jest olbrzymim zasobnikiem dóbr człowiekowi użytecznych, z drugiej zaś, że jego "zdrowie" jest w poważnym stopniu zagrożone i że to zagrożenie dotyczy także ludzkiej egzystencji.